Giriş
Arapça bir kelime olan Temettü kelimesinin Türkçe karşılığı “kâr payı”dır. Yani bu yazıda temettü olarak bahsedilen her şey aslında kâr payı anlamındadır. Özellikle borsaya yeni başlamış kişilerin karşısına bir anda çıkıveren bu terimi bu yazımızda detaylı bir şekilde ele alacağız. Peki temettü nedir? Yani kâr payı nedir? Şirketler neden temettü öder? Kaç çeşit temettü ödeme şekli vardır? Temettü hisseleri nelerdir? En istikrarlı temettü hisseleri nasıl belirlenir? Bu sorulara tek tek yanıt bulacaksınız.
Temettü Nedir?
Bir şirketin 12 aylık faaliyet döneminin ardından elde ettiği net dönem karından belirli bir miktar veya oran karşılığında hisse sahiplerine dağıttığı miktara temettü denir. Temettü nedir sorusuna bir örnekle daha da açıklık getirelim isterseniz: A şirketinin 1000 adet hissesine sahip olduğunuzu düşünelim. Bu şirket geçtiğimiz yıl 1 milyar₺ net kar elde etmiş olsun. Ayrıca bu A şirketinin piyasadaki toplam sermayesinin yani hisse senedi sayısının 100 milyon olduğunu varsayalım. Yani sizdeki 1000 hisseyi toplam hisse sayısına böldüğümüzde yüz binde 1 yapar. Bu sayede şirketin yüz binde 1’lik kısmına ortak olmuş olursunuz.
Yönetim kurulunda alınan karar neticesinde eğer bu şirket elde ettiği karın tamamını pay sahiplerine dağıtmaya karar verdiğinde, 1 milyar₺ net dönem karı / 100 milyon hisse sayısı = 10₺ hesabından hisse başına 10₺ ödeme yapılacağı sonucuna ulaşılır. Sizin 1000 tane hisseniz olduğuna göre, havuzdaki toplam miktardan 1000 hisse * 10₺ = 10.000₺ sizin hak ettiğiniz tutardır. Tabi bu miktar vergi ödenmeden önceki tutardır. Bu örnekte, şirketin elde ettiği bütün net dönem karının pay sahiplerine paylaştırdığını varsaydık. Eğer şirket 1 milyar₺’nin hepsini değil de yüzde 10’luk kısmını temettü olarak ödemeye karar vermiş olsaydı, hisse başına 10₺ değil de 1₺ ödemek durumunda kalırdı. Bu sayede size vergiler hariç 10.000₺ değil 1000₺ ödeme yapılacaktı.
Anonim şirketlerin temettü dağıtımları genellikle mayıs ayı sonlarına doğru gerçekleşmektedir. Bunun sebebi, anonim şirketlerin “hesap dönemini takiben 5. ayın sonuna kadar” zorunluluğuna sahip olmasıdır (Sakarya ve Kayacan, 2018).
Hisse Senetlerinden Para Kazanma Şekilleri
Bir şirkete ortak olarak yani o şirketin hisselerinden satın alarak o şirkete yatırım yapmış oluyorsunuz. Bu sayede yasal olarak şirketin ortağı olmuş oluyorsunuz. Peki yatırımı boşa mı yapmış oluyorsunuz? Tabi ki hayır! Bu yatırımdan para kazanmak istiyorsunuz ve bu en doğal hakkınız. Yapmış olduğunuz bu yatırımın karşılığını iki şekilde alabilirsiniz. Birincisi, hisse senedinin fiyatının artması neticesinde yaptığınız satış neticesinde elde ettiğiniz kardır. Yani hisseyi sattığınız fiyat ile ilk satın aldığınız miktar arasındaki pozitif fark size kazanç olarak geri dönmektedir. İşte bu kazanç sermaye kazancı olarak adlandırılmaktadır. İkinci yöntem ise temettü gelirleridir. Yani şirket hisselerini satmadan, sadece dönem içinde ödenen temettüler üzerinden elde edilen gelirler vasıtasıyla kazanç sağlama sürecidir (Söyler, 2019).
Şirketler Neden Temettü Öder?
Şirketin hissedarlarını memnun ederek piyasadaki rekabet gücünü korumak veya arttırmak isteyebilir. Bunu çeşitli yollarla yaparak bir denge bulmaya çalışabilir. Bir şirketin düzenli temettü ödemesi yatırımcılara pozitif bir algı olarak geri döner. Bu bir sinyaldir aslında. Yatırımcılara “sizleri memnun etmek istiyoruz” mesajı verilmektedir. Piyasanın da olumlu sinyalleri çok sevdiğini biliyoruz. Dolayısıyla bu hareket şirketin piyasadaki değerinin olumlu yönde değişmesine sebebiyet verir. Literatürde temettü ödemelerinin şirketlerin piyasa değerlemelerini olumlu etkilediğine dair bir fikir birliği yoktur. Fakat bu savı savunan bilimsel çalışma da oldukça fazladır.
Şirket karın bir kısmını ortaklarına bölüştürüp geri kalan kısmıyla kendi yatırımlarını karşılayarak büyümek isteyebilir. Hibrit yöntem olarak adlandırılan bu yöntemle hissedarlar memnun edilir. Ayrıca, yatırımlar da finanse edilerek şirketin gelecek dönemlerdeki çıkarları muhafaza edilir.
Şirket hiç temettü dağıtmama kararı alırsa, elde ettiği karı yatırımlarını finanse etmek için kullanabilir. Bu şirketin yatırımları için bir avantajdır. Şirketin büyümesini hızlandırır ve şirketin karlılığını yükseltir. Fakat şirket ortaklarının beklentilerinin karşılanmaması sonucu hisse fiyatlarında yani şirketin piyasa değerinde olumsuz bir hareket gözlenebilir.
Şirket tüm net dönem karının yüksek bir bölümünü temettü olarak ödemeye kalkarsa bu durum firma büyümesinin önüne geçebilir. Çünkü yatırımlar için gerekecek olan finansmanın azalması şirketin elini zayıflatır. Ortakların memnuniyeti artıp neticesinde olumlu sinyalle piyasa değeri artacak olsa da zamanla piyasa değerinin yavaşlayan büyüme neticesinde düşmesi beklenebilir (Bolak, 1998).
Kaç Çeşit Temettü Ödeme Şekli Vardır?
En çok bilinen temettü ödeme şekilleri nakit temettü, bedelsiz temettü ve hisse senetlerinin geri satın alınmasıdır (Aksoy ve Yalçıner, 2013). Peki nakit temettü nedir? Bedelsiz temettü nedir? ve Hisselerin geri satın alınması nedir? Bu sorulara da kısaca yanıt arayalım isterseniz.
Nakit temettü, yukarıda örneğini verdiğimiz ödeme şeklidir. Dönem net karının yönetim kurulunca belirlenen kısmının yatırımcılara ödenmesi suretiyle yapılan temettü dağıtım şekline denir. Bedelsiz temettü, yukarıda bahsettiğimiz yönteme göre daha farklıdır. Yönetim kurulu tarafından belirlenen dağıtılabilir karın şirketin sermayesine eklenmesi sonucunda hisse sahiplerine ücretsiz bir şekilde hisse senedi dağıtma sürecidir. Yani dağıtılması planlanan karların nakit verilmesi yerine hisse sahiplerine bedelsiz olarak hisse senedi şeklinde dağıtılmasıdır. Hisse senetlerinin piyasadan geri alınması yönteminde hisse sahiplerine nakit veya hisse dağıtılmaz. Bu örnekte şirket, belirlediği miktarı yine o şirketin piyasadaki hisselerinden satın alarak gerçekleştirir (Chambers, 2009). Bu sayede piyasadaki hisse sayısı azalır ve hisse başına kar değerinde yükseliş kaydedilerek değer artışı sağlanır.
Temettü Hisseleri Nelerdir?
Temettü ödeyen şirket listesine tr.investing.com sitesi vasıtasıyla ulaşabilirsiniz. Siteye geldiğinizde Piyasalar -> Hisseler -> Hisse Görüntüleyici yolunu izleyin. Daha sonra kriter ekle bölümünden temettüler kısmını seçin. Sağ taraftaki seçeneklerden istediğinizi seçerek filtreleme yapabilirsiniz. Temettü ve temettü verimi (%) kısmını seçerek en son dönemde temettü ödeyen şirketleri listelemiş olursunuz. Tablonun sağ üst kısmındaki filtre butonuna tıklayarak temettü ve temettü verimi (%) tikine tıklayıp uygulaya tıkladığınızda en sağ sütunu inceleyin. Bu sütunlarda şirketin hisse başına ne kadar temettü ödediğini göreceksiniz. Aynı zamanda hissenin değerine göre yüzde kaç temettü verimi olduğunu da görüntülemiş olacaksınız. Bu sayede temettü ödeyen şirketleri listelemiş oluyorsunuz.
En İstikrarlı Temettü Hisseleri Nasıl Belirlenir?
Borsa İstanbul, temettü ödeyen şirketleri değerlendirmek amacıyla iki çeşit endeks geliştirmiştir. Bunlardan birincisi BIST Temettü Endeksi’dir. Bir şirketin BIST Temettü Endeksi’ne dahil olması için iki kriter gerekmektedir. Birincisi, şirketin yıldız pazar, ana pazar ve alt pazarda işlem görmüş olması gerekmektedir. İkincisi ise şirketin son 3 yılda nakit temettü dağıtmış olması gerekmektedir. Temettü endekslerinden ikincisi ise BIST Temettü 25 endeksidir. Bunun için de şirketlerin iki kriteri sağlaması gerekmektedir. Bunlardan biri, şirketin BIST Temettü Endeksi’ne dahil olmasıdır. Bir diğeri ise temettü verimine göre büyükten küçüğe yapılan sıralamada 2/3’lük dilimde yer almasıdır. Yani eğer BIST Temettü Endeksi’nde 300 şirket varsa, sıralama yapıldığında ilk 200 şirket arasında olması gerekmektedir. Şirket sayısını 25’e indirmek için ise şu yöntem izlenir: Şirketlerin ortalama fiili dolaşımdaki paylarının piyasa değerleri büyükten küçüğe sıralanır. Elde edilen en yüksek değerli 25 şirket o dönem itibariyle BIST Temettü 25 endeksine dahil olmuş olur.
Temettü Hisselerine Nasıl Yatırım Yapılır?
Temettü hisselerini bir önceki iki alt başlıkta belirttiğimiz gibi filtreleyerek bizzat satın alabilirsiniz. Yani aralarından seçim yaparak istediğiniz firmalara ortak olabilirsiniz. Ben uğraşmak istemiyorum, çok da anlamam diyorsanız, bunları sizin için yapan yatırım fonları da mevcuttur. TEFAS sitesine giderek “temettü” şeklinde arattığınızda temettü odaklı yatırım fonları olduğunu görürsünüz. Burada listelenen yatırım fonları arasından size en yakın olanı ya da olanları satın alarak temettü ödeyen şirketlere yatırım yapabilirsiniz.
Kaynaklar
Aksoy, A. &Yalçıner, K. (2013). İşletme sermayesi yönetimi (5. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
Chambers, N. (2009). Firma değerlemesi (2. Baskı). İstanbul: Beta Yayınevi.
Mehmet BOLAK, İşletme Finansı, 1.Baskı, İstanbul: Birsen Yayınevi, 1998, s.255
Sakarya, Ş., Çalış, N., & Kayacan, M. A. (2018). Temettü Ödeme Duyurularının Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisinin Ölçülmesi: Borsa İstanbul’da Bir Uygulama. Sakarya İktisat Dergisi, 7(2), 92-106.
Söyler, Y., 2019. BİST temettü endeksindeki şirketlerin yaşam döngüsü teorisine göre temettü verimlerinin analizi (Master’s thesis, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü).