BİST100 ne kadar yükselecek?
Bu yazıda BİST100’ün 2022 yılı performansını ve diğer ülkelerle karşılaştırmasını değerlendirdik. Ayrıca “Borsa Ne Kadar Yükselecek?” ve “BİST100 2023’te de Yükselecek mi?” sorularına yanıt aramaya çalıştık. Hepsinden en önemlisi ise BİST100’ün bütün yatırım enstrümanlarına göre 2022 yılında neden daha fazla kazandırdığı üzerine olacaktır. Haydi başlayalım!
2022 Yılı Dünya Borsaları
2022 yılı dünya borsaları açısından oldukça düşük bir seyirle geçti. Fakat BİST100 endeksi dolar bazında bile %100’den daha fazla kazandırdı. Bu hareketin aksine Rusya’nın borsa gösterge endeksi MOEX dolar bazında %30’den fazla düştü. Benzer şekilde ABD’nin Nasdaq endeksinin %32 düştüğü görülmektedir. (Bu yazı 20 Aralık 2022 tarihinde hazırlanmıştır). Kıtalar bazında bazı önemli ülkelerin borsa endekslerinin dolar bazlı değişimleri şu şekildedir:
Avrupa:
İsviçre SMI -%18;
Almanya DAX -%18;
İtalya IT40 -%16;
Fransa CAC40 -%15;
Birleşik Krallık FTSE 100 -%10;
İspanya IBEX 35 -%6.
Görüldüğü üzere Avrupa’da yer alan majör ülkelerin borsa endeksleri arasında pozitif getiri sağlayan endeks yokken bu ortamda BİST100 dolar bazında %100’den fazla getiri sağlamıştır.
Amerika kıtasına bakıldığında Arjantin’in Merval endeksi %17 pozitif getiri sağlamıştır. Aslında bu getiri de çok iyi bir getiridir fakat Türkiye bu yıl astronomik getirilere alıştığı için ilk duyulduğunda kulağa düşük gelebilir. Arjantin ve Türkiye’nin en dikkat çekici ortak özelliklerinden birisi enflasyon oranlarıdır. Kasım 22 verilerine göre Arjantin %88 ile dünyadaki en yüksek 6. Enflasyona sahipken Türkiye %85.51 ile dünyadaki en yüksek 7. Enflasyona sahiptir. Amerika kıtasındaki diğer ülkeleri incelediğimizde Amerika S&P 500 -%20 düşerken Amerika Dow Jones -%10 düşmüştür.
Asya-Okyanusya bölgesini incelediğimizde Singapur FTSE Singapore endeksi %4 pozitif getiri sağlamıştır. Hindistan Nifty 50 endeksi -%5 iken Çin’in Shanghai endeksi -%20 düşmüştür. Daha fazla ülke borsalarının getirilerini görüntülemek için bu içeriğimizi inceleyebilirsiniz. Borsa İstanbul’da en fazla kazandıran ve kaybettiren hisseleri de buradan inceleyebilirsiniz.
BİST100 2022 Yılında Neden Bu Kadar Yükseldi?
Pek çok ekonomist Bist100’ün 2022 yılındaki astronomik getirisi hakkında yorum yapıyor. Normal şartlar altında enflasyonist ortamlarda ülke borsa endeksleri kendi para birimleri cinsinden değer kazanabilir, bu normaldir. Çünkü enflasyonist ortam çoğunlukla büyük şirketlerin işine gelen bir noktadır. Eğer bir şirketin borçları döviz üzerinden değilse ve enflasyonu ürünlerine yansıtıp satabiliyorsa enflasyondan kısa vadede etkileniyor olsa bile orta-uzun vadede pozitif yönde etkilenebilir. Hele ki enflasyonun çok yüksek olduğu ve faizlerin enflasyona göre düşük kaldığı bir ortamda özellikle büyük şirketlerin kar etmemesi çok olağandışıdır veya istisnaidir. Bu savımızın doğruluğunu BİST’te yer alan şirketlerin bilançolarına bakarak da görebiliriz.
Güzel gelen bilançoların sonucu olarak şirketlerin değerleri de TL bazında doğal olarak artış göstermiştir. Fakat bir sorun var! Enflasyonist ortamda ülkenin para biriminin kendinden çok düşük enflasyona sahip ülkelere göre değer kaybetmesi gerekmektedir. Peki bu durum bizim ülkemizde oldu mu? Nispeten oldu demek yanlış olmaz. Fakat tamamıyla olduğu söylenemez.
2022’de BİST100’ün Yükselmesinin Temel Sebepleri
Ekonomistler ülke ekonomi şartlarının hep kötü olduğunu söylüyor. Halk ekonomiden şikayetçi. Fakat BİST uçuyor kaçıyor. Peki neden? 2022 yılında Borsa İstanbul neden bu kadar yükseldi? Bu nedenlerden en göze çarpanlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
Doların Sağlıksız Fiyatlanması
2022’nin son üç ayında özellikle 18.60 civarlarında tutulmaya çalışılan dolar kuru neticesinde sağlıklı fiyatlanmalar gerçekleşmemiştir. Yani bizlere göre normalde doların değeri daha yüksek olması gerekmektedir. Bundan dolayı BİST100 dolar bazında oldukça yüksek getiri sağlamış gibi görünüyor. Fakat bir de şöyle düşünün. BİST100’ün TL cinsinden %200 arttığını ve doların da TL’ye göre %200 değer kazandığını düşünelim. Bu durumda BİST100 dolar cinsinden %100 değil %0 değer kazanacaktı yani değer kazanmayacaktı. İşte BİST100 endeksini diğer ülkelerden ayıran en büyük sebep bizce budur. Doların sağlıksız fiyatlanması BİST100 endeksinin dolar bazında oldukça yüksek getiri sağlamasına neden olmuştur.
Rövanş Beklentisi
Bir yıl öncesine gidelim. 2021 yılında birçok borsa dolar bazında pozitif getiri sağlamışken BİST100 endeksi yaklaşık -%30 değer kaybetmiştir. Örnek olarak Amerika Nasdaq endeksi 2021 yılında dolar bazında yaklaşık %23 pozitif getiri sağlamıştır. Çin borsası ise dolar bazında %3-4 civarlarında pozitif getiri sağlamıştır. Bu örnekler çoğaltılabilir. BİST100 dolar bazında dünyadaki en düşük getiriyi sağlayan borsalardan biri konumundaydı. Dolayısıyla 2022 yılında bir “rövanş” beklentisine girmek hiç de yanlış olmazdı.
Kripto Para Borsası Mağduriyetleri
2021 yılı sonlarında başlayan ve 2022 yılının ortalarına doğru sert bir şekilde düşen kripto paralar neticesinde birçok yatırımcı mağduriyet yaşadı. Kripto paraların ne kadar düşeceğini ön görmek mümkün değildir. Oysaki hisse senetlerinde bunu yapabiliyoruz. Bir hisse ucuz mu değil mi sorusuna temel oranlara göre bile yanıt verilebiliyor. Fakat kripto paralarda bu neredeyse mümkün değildir. Birçok yatırımcının kripto para borsasında batması neticesinde artık yeni yatırımcı sayısı neredeyse oluşmamış hatta mevcut yatırımcılar önce KKM’ye sonra ise borsaya kaymıştır.
Kur Korumalı Mevduat
2021 yıl sonunda kur krizi neticesinde çıkartılan kur korumalı mevduata geçen yatırımcılar 2022 yılının ikinci yarısında beklediği getiriyi sağlayamadılar. Dolayısıyla buradan gelen yatırımcılar hızla yükselen borsaya giriş yaptılar.
Altın Getirileri
Ons altın dolar bazında 2022 yılında neredeyse sınırlı getiri sağladı. Dolar/TL’deki hareketsizlik neticesinde de altında da beklenen getiriyi elde edemeyen yatırımcılar altına pek sıcak bakmadılar. Aslında bazı ülkelerin altına olan talebi çok fazla iken bireysel yatırımcı bazında bu talep borsaya göre altında daha düşük olmuştur.
Mevduat Getirileri
KKM’den ve kripto paralardan umudunu kesen bireysel yatırımcılar enflasyona göre verilen düşük faizlerin neticesinde banka faizlerine ilgi göstermediler. Örnek olarak enflasyon %80 iken TL yıllık mevduat %40 bile olsa alım gücünüz inanılmaz derecede düşer. Bundan dolayı “Sürekli yükselen borsaya parayı yatırmaktan neden çekinelim?” gibi düşünceler ortaya çıktı ve mevduat yatırımcısından bile çok fazla para borsaya aktı.
Siyasilerin Söylemleri
Bazı siyasilerin borsa hakkındaki olumlu görüşlerini dinleyen bazı yatırımcılar da yine Borsa İstanbul’a giriş yaptılar. Özellikle önceleri “kumar” gözüyle bakılan borsanın gerçekten bir yatırım yeri olduğuna ikna olan geleneksel düşünce yapısında sahip vatandaşlar bile borsaya akın etti. Ayrıca yeni jenerasyonun borsaya olan ilgisi de oldukça fazla.
2023 Yılında Borsa İstanbul’da Bizleri Neler Bekliyor?
Bütün bu olanları düşündüğümüzde, acaba borsa ne kadar yükselecek? Bunu bilmemiz mümkün değil fakat senaryoları değerlendirerek sonuca gitmek mümkün. Bu sayede daha etkin tahminler yapılabilir. Yukarıdaki tüm maddeleri, 2023 yılındaki genel seçimleri ve 2022 yılına nazaran daha düşük ana yine de enflasyonist bir ortamı göz önünde bulundurduğumuzda 2023 yılında bizleri neler bekliyor olabilir?
- Borsa İstanbul endeksi TL bazında yine yükseliş yakalayabilir. Fakat doların yükselmesi uzun vadede kaçınılmaz olacaktır. Bundan dolayı 2023 yılında dolar TL’deki yükseliş BİST100’deki TL cinsinden değişime göre oldukça fazla olabilir. Bu da demek oluyor ki 2023 yılında BİST100’de dolar bazlı bir düşüşün gerçekleşmesi çok olası gözükmektedir.
- BİST100’de gelecek olan güçlü bir düzeltme neticesinde kripto para yatırımcısı ya da tecrübesiz yatırımcılar isyan ederek varlıklarını satıp borsadan gidecekler. Böylece BİST100’deki TL cinsinden yükselişin önü kesilmiş olacaktır.
- Altın fiyatları 2022 yılında oldukça düşük getiri sağladı. Altına öncelik veren yatırımcıların 2023 yılında altına kayma olasılığı da yüksektir.
- 2023 yılında olabilecek en iyi senaryolardan birisi de enflasyonla politika faizi arasındaki farkın iyice daralması olacaktır. Ayrıca dolar TL’nin de dengesini bulmasıyla birlikte toplamdaki payı oldukça düşen yabancı yatırımcı borsamıza giriş yapabilir. Böyle bir durum 2023 yılına bütünüyle etki etmese bile 2024 yılına güzel bir zemin hazırlayacaktır.
Sonuç
Sonuç olarak, 2021 yılını dolar bazında oldukça kötü geçiren BİST100 endeksi 2022 yılında hem dolar TL’nin baskılanmasıyla hem de KKM’nin ve de doların, TL mevduatın, kripto paraların ve altının beklenilen getiriyi sağlamamasıyla ve siyasilerin de yıl sonlarına doğru borsayı önermesiyle birlikte oldukça yüksek getiri sağlamıştır. Fakat bu yükseliş her yatırım aracında olduğu gibi sürdürülebilir olamaz. Rövanş kavramı neredeyse bütün enstrümanlarda vardır. Bu rövanş BİST100 endeksine de mutlaka uğrayacaktır. Bir dönem borsa cazipken diğer dönem altın daha cazip olabilir. Bir dönem ABD ya da Avrupa borsaları cazipken öbür dönem Türkiye borsası cazip olabilir. Şu anki aşamada borsa ne kadar yükselecek bilemeyiz ama şunu biliyoruz ki sanki bu yıl BİST100’ün yılıydı. Bir daha böylesine pozitif ayrıştığımız bir yıl yaşayabilir miyiz? Hiç sanmıyorum.