Enflasyon Nedir?
Enflasyon, belirli kalemlerin (örnek olarak; gıda, ev eşyası, giyim vb.) ağırlıkları göz önünde bulundurulduğunda -kabaca- ay sonundaki ürün fiyatlarının ay başındaki ürün fiyatlarına nazaran ortalama olarak yüzde kaç yükseldiğinin göstergesidir. Türkiye’de enflasyon oranları her ayın 3. gününde TÜİK sitesinde paylaşılmaktadır. Örnek olarak Mart 2023 ayında gerçekleşen enflasyon oranları 3 Nisan 2023 tarihinde açıklanacaktır. TÜİK Enflasyon verilerine göre Haziran ayında açıklanan Mayıs 2022 enflasyonu %2,98 olarak hesaplanırken bağımsız enflasyon araştırma grubu olarak bilinen ENAG tarafından Mayıs 2022 enflasyonu %5,46 olarak hesaplanmıştır.
Yıllık enflasyon kavramı ise aylık enflasyonun 12 aylığa genelleştirilmiş halidir diyebiliriz. Mesela Mayıs ayının 3’ünde açıklanan enflasyon oranlarındaki yıllık enflasyon Mayıs 2021 başından Nisan 2022 sonuna kadar fiyatların ortalama yükselişini temsil eder. Her ay yeni bir enflasyon açıklandıkça baz alınacak en eski tarih de yıllık enflasyonda bir ay kaydırılır. Haziran ayının 3’ünde açıklanacak olan Mayıs 2022 enflasyonunda yıllık enflasyon değeri hesaplanırken de Haziran 2021’in başından Mayıs 2022’nin sonuna kadar olan dönemdeki fiyatların artışı yüzdesel olarak ifade edilecektir. Bu bilgileri detaylı yazmamızın sebebi bu konudaki en az bilgiye sahip insanları da bilgilendirmek içindir.
Kaç Çeşit Enflasyon Vardır?
Haziran ayında Haziran 2021-Mayıs 2022 dönemini kapsayan yıllık enflasyon TÜİK’e göre %73,5 iken ENAG’a göre ise %160,76 olarak hesaplanmıştır. Peki bu sansasyonel fark nereden kaynaklanmaktadır? Türkiye’de enflasyon hesaplanırken tek bir formül yok mudur? TÜİK’in hesaplamasında mı yoksa ENAG’ın hesaplamasında mı bir yanlışlık var? Cevap: Hayır, yanlışlık var diyemeyiz. Sorun hesaplamadan kaynaklanan bir sorun değildir. Çünkü TÜİK de ENAG da muhtemelen bünyelerinde yetkin analistler bulundurmaktadırlar. Zira hesaplama yapmak için dört işlem bilgisi ve etkin bir excel kullanımı bile yeterli olmaktadır. Fakat enflasyon hesaplamasında en önemli husus kesinlikle enflasyon sepetindeki kalemleri tespit etmek ve bunlara ait ağırlıkları belirlemektir.
Enflasyon Belirlenirken En Kritik Aşama: Ağırlıklandırma
Enflasyon hesaplanırken toplumun hepsini temsil edecek bir ağırlıklandırma yöntemi geliştirmek oldukça zordur. Ne demek istiyoruz? Mesela; Nişantaşı’nda yaşayan bir yazılım mühendisiyle Ordu’da çalışan bir mağaza müdürünün enflasyonu kesinlikle bir değildir. Aynı evi paylaşan birisi vejetaryen diğeri tam tersi beslenen iki çalışan bekarın enflasyonları bir değildir. Zira bu kişilerin zevkleri ve dolayısıyla harcama yaptıkları kalemler arasında oldukça farklılıklar bulunabilir. Bundan dolayı, bir A kişisinin bir ay boyunca maaşından harcadığı gıda gider kalemi maaşının %30’u olabilirken bir B kişisinin %20’si olabilir. Veya sosyal ve kültürel faaliyetlere A kişisi maaşının %10’u ağırlığında harcama yaparken B kişisi sosyal ve kültürel faaliyetlere katılmayabilir. Dolayısıyla, A kişisi için enflasyon hesaplanırken gıda ağırlığı aşağı yukarı %30 olması gerekirken B kişisi için aşağı yukarı %20 olması gerekmektedir.
Aynı evde yaşayan iki kişi için bile enflasyon hesaplanırken gıdaya verilecek olan ağırlık tartışma konusu olabilecekken tüm Türkiye’de yaşayan insanların enflasyonu belirlenirken elbette tartışma konusu olacaktır. Bunun üstesinden gelebilmek için ise anket yöntemine başvurulmaktadır. Örnekleme yöntemiyle seçilen kişilere sorulan sorulara istinaden elde edilen anket çıktıları belirli grup akademisyenler tarafından en makul ölçüde değerlendirilip belirlenen kalemlere (gıda, enerji, ev eşyası vs.) ağırlıklar atanmaktadır. Dolayısıyla TÜİK ve ENAG’ın elde ettiği anket sonuçları muhtemelen farklılık göstermektedir (ENAG grubunun da anket verileri üzerinden çalıştıkları varsayılmaktadır. İTO da İstanbul için aylık enflasyon hesaplaması yaparken anket verileri üzerinden ağırlık belirlemektedir). Yıllık enflasyon değerleri arasında bu denli uçurum bir değer olmasının başka bir açıklaması olamaz.
TÜİK-ENAG Farkı Neyden Kaynaklanmaktadır?
Son 1 yılda çok fazla yükselen gıda fiyatlarına ENAG grubu enflasyon hesabında TÜİK’e göre daha fazla ağırlık verdiğinden dolayı ENAG grubunun son 1 yıldaki enflasyon değerleri TÜİK’e göre daha yüksek çıkmıştır. Normal şartlar altında aradaki bu uçurumun bu kadar fazla olmaması beklenir.
Türkiye’de enflasyon oranı (yıllık) değerlendirildiğinde dünya ülkeleri arasındaki sıralamasına bakacak olursak Zimbabwe, Venezuela, Sudan, Lübnan ve Suriye’nin ardından en yüksek enflasyona sahip 6. ülke olduğu görülmektedir. Geçen yıl bir ara Arjantin bizden daha yüksek enflasyona sahipti. Fakat şimdi %71 ile 7. sırada yer alıyor. Ağustos ayında açıklanan enflasyon raporlarına göre en düşük enflasyon %-2.7 ile Benin’e aittir. Gabon’da ise bu değer %1.2 olarak karşımıza çıkmaktadır.
tradingeconomics.com sitesinden elde edilen en son açıklanan enflasyon oranlarına göre;
- 185 ülkenin ortalama enflasyonu %16
- Afrika kıtasındaki ülkelerin ortalama enflasyonu %17.66
- Avustralya kıtasındaki ülkelerin ortalama enflasyonu %5.33,
- Amerika kıtasındaki ülkelerin ortalama enflasyonu %17.34 ve
- Avrupa kıtasındaki ülkelerin ortalama enflasyonu %13.71 olarak tespit edilmiştir.
Avrupa ülkeleri arasında en fazla enflasyona sahip olan ülke Türkiye’dir. İkinci en fazla değere sahip olan ülke %33.55 ile Moldova olmuştur.
185 ülkeye ilişkin enflasyon değerlerini aşağıdaki tablodan elde edebilirsiniz. Bu tabloda büyükten küçüğe sıralama yapabiliyorken kıtalara göre de sıralama yapabilirsiniz. Ayrıca dosyayı excel veya pdf olarak indirebilirsiniz.
Ülkelerin Enflasyon Oranları
İlgileneceğinizi Düşündüğümüz Yazılar
Aracı kurumların önerdiği hisse senetleri ve hedef fiyatları ile ilgili içeriği ziyaret etmek için burayı tıklayınız. Düzenli olarak güncellenen içeriğimizde tek bir yazıda bütün aracı kurumların güncel hisse önerilerini inceleyebilirsiniz.
2022 yılında en fazla kazandıran hisse senetleri içeriğini incelemek için ise burayı tıklayın. Burada ayrıca 2022 yılında USD cinsinden en yüksek getiri sağlayan ülke borsa endekslerini de inceleyebilirsiniz.
Bist100 hisselerinin Bist100 endeksindeki güncel ağırlıklarını incelemek için ise burayı tıklayın.
Eğer sektörel bazda inceleme yapmak istiyorsanız da “Borsa İstanbul Sektörel Analiz” içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.
